19 Haziran 1957 tarihli Ulus Gazetesi, Necip Akar ve ortağının Marmara Denizi’nde boğularak vefat edişini “müessif bir deniz kazası” başlığıyla duyurur.
Necip Akar, cumhuriyet döneminin ilk müteşebbislerindedir. Eczacılık okuduğu yıllarda, Divanyolu’ndaki bir eczanede çalışarak diş macunu ve krem yapımı hakkında bilgi edinir. Okulunu bitirdikten sonra bir süre de Ankara’da Hüsnü Bey’in eczanesinde çalışır. Kısa süre sonra kendi ismiyle krem ve diş macunu üretmeye başlar. 1927 yılında, “Necip Diş Macunu”nun formülünü geliştirerek bu kez “Radyolin” adı ile piyasaya sürer. Ülke çapında yapılan başarılı reklam kampanyaları sayesinde bir yılda yarım milyon satış gerçekleştirilir.
İstanbul Eczanesi
Necip Bey’in Ankara’da bir müddet çalıştığı İstanbul Eczanesi, adını sahibi Hüseyin Hüsnü Bey’in doğduğu şehirden alır. Hüseyin Bey, Osmanlı İmparatorluğu’nun çeşitli vilayetlerinde eczacılık yaptıktan sonra Mustafa Kemal ve Refik Saydam’ın (İlk Sağlık Bakanı) teşvikiyle Ankara’ya gelerek Ulus’ta eczanesini açar. Eczane açılırken malzemelerin bir kısmı, İstanbul’da eczanesini kapatan bir Ermeni eczacıdan tedarik edilir. Eczane, meclis binasına çok yakın olduğundan müşterilerinin çoğu milletvekilleridir. Atatürk de bu müşterilerden biridir. Eczanenin o yıllarda tutulan defterinde, ilk 30 sayfanın Atatürk’e ait olduğu, hatta sayfalar yeterli gelmeyince 45. ve 46. sayfaların da kendisine ayrıldığı görülür. Yine deftere göre, Atatürk’e yazılan ilaçlar arasında radyolin de yer alır.
Eczane, sonraki yıllarda Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesinin karşısına, 1960 yılında ise Ulus İşhanı’na taşınır. Hüseyin Bey vefat ettikten sonra eczane, oğlu Adil Sarı’ya kalır. O da eczaneyi 1979 yılında dostları Ömer Faruk Erdem’e devreder. Ömer Bey, maddi imkansızlıklar nedeniyle 2017 yılı sonunda eczaneyi kapatmak zorunda kalır. Eczanenin tarihi mirasına Ankara Eczacı Odası sahip çıkar. Eczanenin bir kısmı, müze olarak 2018 yılının ekim ayından itibaren odanın Kızılay’daki binasında sergilenmeye başlar.
Türk Kodeksi ve Dr. Akil Muhtar
Porselen ilaç kavanozları, havan, cam şişeler, otoklav, terazi, mikroskop ve tartının sergilendiği müzede 1930 tarihli ilk “Türk Kodeksi” de bulunur. Basitçe, ilaç formüllerinin toplu olarak verildiği resmi kitap olarak tarif edebileceğimiz Türk Kodeksi 1926 tarihinde yayımlanan Kodeks Kanunu gereği Tıp Fakültesi Reisi Dr. Neşet Ömer’in başkanlığında hazırlanır. Kodeksin, 10 kişilik komisyonunda Dr. Akil Muhtar Özden de bulunur. Deneyli tedavi ve farmakodinaminin kurucusu olan Akil Muhtar, 1940 ve 1948 yıllarında yayımlanan 2. ve 3. baskı kodekslerde komisyon başkanlığı yapar. Hekimliği haricinde ressamlık konusunda da başarılıdır. Hastalarının resimlerini çizdiği çalışmalardan derlenmiş bir kitap dahi mevcuttur.
İstanbul Eczanesi’nden, Atatürk’e yazılan ilaçlar arasında radyolin haricinde aspirin, kolonya, kinin, zefran da bulunur. Defterdeki kayıtlara göre son ilaç gönderimi 17 Ekim 1938 tarihinde Dolmabahçe Sarayı’na yapılır.
O tarihlerde hemen hemen her gün, Eminönü’nden gelen tramvay sarayın önünde durur. Vatman tramvaydan iner, sarayın ön kapısına asılan ve Atatürk’ün o günkü sağlık durumunu bildiren resmi tebliği okuyup yolculara bilgi verir. Atatürk’ün sağlık durumuna göre yolcular ya birbiriyle sevinçten kucaklaşır ya da ağlamaya başlar.
Agoni ve Atatürk’ün Resmi
9 Kasım 1938 günü Atatürk’ün durum ciddileşir. Müdahil ve müşavir tüm doktorlar, saat 17.00’den itibaren her saat değişmek üzere Atatürk’ün başında nöbet tutmaya başlar. Müşavir doktorlar arasında yer alan Akil Muhtar’ın nöbet saatleri 21.00-22.00 ve 04.00-05.00’tir. Akşama doğru Atatürk yeni bir komaya girer. Soluk borusundan hırıltılar işitilmeye başlanır. Müşahede Defteri’ne “agoni” [can çekişme] diye not düşülür.
“Bugünü yorgun ve dalgın geçirdiler. Umumi ahvalda ciddiyet biraz daha ilerlemiştir.” şeklindeki resmi tebliğ saat 20.00’de yayımlanır. Ümitler tükenir. Akil Muhtar, Atatürk’ün başucunda bu anın karakalem resmini çizer.
Atatürk’ün İstanbul Eczanesi’ndeki hesapları 1 Aralık 1938 tarihinde kapatılır. İlaçların bedeli ise kendi maaşından karşılanır.
10 Kasım 1938 tarihinde vefat eden Atatürk, en derin hatıralarını Ankara’ya bıraktı. Sadece kendisi yok o hatıralarda; birçok güzel insan ve özel mekan da onunla birlikte. Bugün bir eczanenin kayıt defterinde çıktılar karşımıza, daha niceleri kim bilir nerelerde gizleniyor?
Kaynaklar:
[1] Geçmiş Gazete
[2] Klinik Gelişim
[3] e-Kütüphane
[4] Gripin
[5] Haftasonu
[6] Oda TV
İstanbul Eczanesi 2017 yılında kapanana kadar Ankara’daki en eski işletmelerden birisi, bir diğeri için: Eyüp Sabri Tuncer
