Tren yolculukları her yönüyle iyi gelir ruhuma. Trenin raylarda çıkardığı aheste seslere manzara seyri de eklenince bir başka hale bürünür insan. Bir film sahnesindeymiş ya da bir romanın kahramanlarından biriymiş gibi. Bu arada zihin de boş durmaz, gelecekte kendi benliğine daha çok vakit ayırma ve istediklerini gerçekleştirme adına hayaller kurar. Alınan kararlar, kurulan hayaller, hayata dair kitaplardan yapılan anlamlı alıntılar kafada dönüp durur. Tabii bu durum, bu başkaldırış genelde sadece yolculuk sonuna kadar devam eder. Ama bu bile iyi gelir insana. Tıpkı farklı yaşanmışlıklar, ayrılmalar ve kavuşmaların duygusal yoğunluğunun yaşandığı tren istasyonlarının atmosferi gibi. Ankara Tren Garı’na girip bu insan manzaralarının arasından süzülürek yürüyüp başınızı sağa çevirdiğinizde kalabalık içinde bir başına duran tarihi Direksiyon Binası’nın girişini göreceksiniz.

Milli Mücadele yıllarında komuta merkezi olarak kullanıldığı için Direksiyon Binası adıyla anılıyor. Şimdiki ismi ise Atatürk Konutu ve Demiryolları Müzesi. Sultan II. Abdülhamit zamanında Bağdat Demiryolu hattının 1892 yılında Ankara’ya ulaşmasıyla istasyon binası olarak inşa edilen ve Cumhuriyet’e miras kalan tarihi eserlerden birisi. Mustafa Kemal tarafından karargah olarak seçilen ve aynı zamanda 1919’dan 1922 yılına kadar aralıklarla ikameti de olan yer. Bir binadan çok daha fazlası… Kurtuluş Savaşı’nın harekat planları burada hazırlanmış. İnönü ve Sakarya Meydan Muharebeleri’nin sevk ve idaresi buradan gerçekleştirilmiş. Pozantı ve Adana’nın Fransızlardan kurtarılmasına burada karar verilmiş. 1921’de Fransızlarla Ankara Antlaşması’nın müzakereleri bu binada yapılmış. “Hakimiyet kayıtsız şartsız milletindir” sözü ilk kez burada dile getirilmiş. TBMM’nin açılışı ve Milli Egemenlik ve Çocuk Bayramı olarak kutlanması kararı da yine burada alınmış.

Mimarlığını Alman mühendis Otto Kapp’ın yaptığı Direksiyon Binası’nın köşeleri taş dekorlarla süslenmiştir. Kilit kemerli pencere dekorları ve ahşap çatı saçaklarıyla iki kattan oluşmaktadır. Giriş katı Demiryolları Müzesi olarak kullanılan beş bölüme ayrılmıştır. Bu katta Osmanlı ve Cumhuriyet döneminin demiryolları ile ilgili belgeleri, madalyalar, o dönem kullanılan makaslar, ray örnekleri, yemekli ve yataklı vagonlarda kullanılmış olan gümüş servis takımları, biletler, telefon ve telgraf makineleri, lokomotif plakaları, mühürler, saatler vb. objeler yer almaktadır. Alman Demiryolları İdaresi tarafından hediye edilen buharlı lokomotif maketi, Sultan Abdülaziz’in özel vagonunda kullandığı sedef kakmalı çalışma masası ve saatleri, İngilizlerin Sultana hediye ettikleri altın kaplama minyatür vagon ile Atatürk’ün Samsun-Çarşamba demiryolu hattının temel atma töreninde kullandığı kazma ve kürek müzenin en önemli eserleridir. Ünlü ressam İbrahim Çallı’nın Kurtuluş Savaşı’nda Kağnı Çeken Kadınlar adlı 3×2 metre boyundaki tablosu da müzede sergilenmektedir. Binanın iç duvarları gözlerinizi ayıramayacağınız tarihi fotoğraflar ve tablolarla dolu. Müze kısmında daha o kadar değerli ve çok sayıda eşya var ki uzunca bir süreyi bunları incelemekle geçirebilirsiniz.

Direksiyon Binası alınan önemli kararların yanında Mustafa Kemal’in burada iki yıl kadar yaşamasıyla bir ev sıcaklığı da kazanmış. Mustafa Kemal’in konutta yaşaması ve binanın karargah olarak da kullanılması sebebiyle mutfak işleri, evin düzeni, çamaşır işleri bir süre sonra konutta ciddi bir sorun olmaya başlamış. Zor şartlarda durumu idare etmeye çalışıyorlarmış. Bir gece başucunda bir gaz lambası yanarken Mustafa Kemal odasında uyuyakalmış. Sabah 07.30 olmuş ama çıkmamış. Erkenden kalkmasına hatta çoğu zaman uyumamasına alışkın olunduğu için dayanamayıp kapısını çalmışlar. Açılmayınca yüklenip içeri girmişler. Simsiyah, is dolu bir oda… Telaşla uyandırmışlar. Hemen salona çıkarıp pencereleri açmışlar. Zehirlenmiş. Doktor çağırmışlar. Günlerce öksürmüş ve ağrı çekmiş. Bu sıkıntıların ardından Fikriye Hanım evin temizliğini, mutfağın idaresini ve genel düzeni sağlamak için kendi talebiyle konuta gelmiş.

Binanın ikinci katındaki konut-müzede Atatürk’ün kabul odası, çalışma odası, yatak odası ile Fikriye Hanım’ın odası bulunmaktadır. Özel eşyalar, o zamandan kalan mobilyalar ile odalardaki ve eşyalardaki mütevazılık oldukça etkileyici, Milli Mücadele döneminde yaşanılan türlü sıkıntılar hatırlanınca insan epey duygulanıyor.

Direksiyon Binası’nın hemen yanında Atatürk’ün 1935-1938 yılları arasında yurt gezilerinde kullandığı beyaz trenin bir vagonu da müze-vagon olarak ziyarete açık bulunuyor. Muhafız odası, banyo, yatak odası ve oturma odasından oluşan vagonda tavla, satranç takımı, koltuklar ile çok güzel bir radyo bulunuyor. Bu vagon Atatürk’ün ölümünden sonra naaşının İzmit’ten Ankara’ya getirilmesinde de kullanılmış. Ayrıca Atatürk Vagonu 1991 yılında Kültür Bakanlığınca “korunması gereken kültür varlığı” olarak da tescil edilmiştir.

“Milli Mücadele Atatürk Konutu ve Demiryolları Müzesi” ile “Atatürk Vagonu” 1964 yılında halkın ziyaretine açılan, herkesin gidip görmesi gereken milli değerlere sahip bir müze. Ancak hafta sonları açık olmadığından çalışanlar ve öğrenciler için ne yazık ki gidilmesi biraz zor oluyor. Cumartesi pazar günleri ve dini bayramlar dışında her gün 09.00-12.00 ile 13.00-17.00 saatleri arasında ziyaretçilere açık ve ücretsiz.

Direksiyon Binası Milli Mücadele günlerinin türlü hikayelerini anlatmak ve hafızalardan silinmeyecek anılar yaratmak için kucak açmış, ziyaretçilerini bekliyor. Yalnızlığına çare olup anlattıklarını dinlemeye ne dersiniz? Kimbilir; tren istasyonunun içinde tarihe şahitlik etmiş bir binanın hatıralarıyla belki de bir anlığına da olsa kendinizi bir film karesinde gibi hissedersiniz…

Kaynakça

[1] TCDD Osmanlı Mirası, Tarihi Direksiyon Binası, 160. Yıl Kitapçığı.

[2] Yılmaz Özdil, Mustafa Kemal, Kırmızı Kedi Yayınevi, 2018.

[3] Fotoğraflar T.C.Devlet Demiryolları’nın internet sitesi ve İşte Atatürk sitelerinden alınmıştır.

[4] Kapak Görseli: Hürriyet

Pul görseli için koleksiyoner Murat Öğdü’ye çok teşekkür ederim.

O günleri zihinlerinizde tazelemek adına Eski Meclisleri de listenize ekleyebilir, bu hafta çocuklarınızla beraber ziyaret edebilirsiniz.