Sinemaya gitme deneyiminin geçmişten günümüze oldukça değiştiğini gözlemlemek mümkün, 60’lı yılların apartmanlı sinemaları bugün yerini alışveriş merkezi sinemalarına bıraktı. Alışveriş merkezi sinemalarının artması, bağımsız sinemaların kullanıcı tarafından az talep görmesine sebep olduğu için birçok sinema mekanı maalesef kapandı veya işlev değiştirdi.

Ankara özelinde, Atatürk Bulvarı’nda yer alan Büyük Sinema’nın, işlev değiştirerek Büyük Çarşı’ya dönüştürülmesi ile Necatibey Caddesi’nde yer alan Ankara Sineması’nın, Balıkçıoğlu İşhanı’na dönüştürülmesi örnek verilebilir. Yapılan dönüşümler, modern iç mekan örnekleri olan bu sinema yapılarının yıkım olmaksızın üzücü bir şekilde yitirilmesine sebep oldu. Bu ve benzer değişikliklerle beraber, yapıların sinema işlevine dair izleri ne yazık ki tamamen kayboldu.

Kavaklıdere Sineması ise kapanan diğer sinema mekanlarından ayrışıyor. 2007 yılında kapanmasına rağmen bugüne kadar başka bir işlevde kullanılmadı ve sinema işlevine dair izlerini halen koruyor. Tunalı Hilmi Caddesi’nde yer alan sinemanın kapanmasının ardından 15 yıl geçmesine rağmen mavi renkli tabelasını caddeden geçerken görmek mümkün, ayrıca sinemanın iç mekanında, yakın zamanda kiraya verilmeden öncesine kadar; gişe bankosu, neon aydınlatmaları, seramik duvar panolarıyla ve hatta salon içlerindeki koltuklarına kadar mevcut haliyle durmaktaydı.

Bir apartmanlı sinema olarak Kavaklıdere

Kavaklıdere Sineması, mimar Nejat Tekelioğlu tarafından 1965 yılında tasarlandı. Bir dönem mimar Vedat Dalokay ile ortaklığı bulunan Tekelioğlu, Ankara’da iz bırakan mimarlardan biri.[1] Kavaklıdere Sineması haricinde tasarlamış olduğu başka apartmanlı sinema yapıları da mevcut. Bunlar; Menekşe-1 Sokakta yer alan Nergiz Sineması, aynı sokakta bulunan Menekşe Sineması ve Tunalı Hilmi Caddesi’nde yer alan Talip Sineması’dır. Bu üç sinema yapısı, günümüzde maalesef sinema işlevinde kullanılmıyor. Tekelioğlu’nun tasarladığı sinema yapılarından işlev değiştirmemiş olarak kalan tek sinema Kavaklıdere’dir.

Kavaklıdere Sineması, beş katlı Başkent Apartmanı’nın bodrum katında yer alıyor. Bir giriş kat, iki bodrum kattan oluşuyor. Sinema, bir balkon ve bir salon katı olmak üzere tek salon olarak çizilmiştir ve yaklaşık 700-750 kişilik tasarlanmıştır. 1991 yılında bir tadilat süreci geçiren sinema, dört salon halini alacak şekilde bölünmüştür. Yapılan tadilat, film çeşitliliğinin artmasıyla birlikte sinema sektöründe yaşanan değişimin bir yansıması olarak düşünülebilir.

Ankaralıların hafızasındaki anlamı ve yeri

Kavaklıdere Sineması, uzun bir süre Nergiz ailesi tarafından işletilmiştir. Sinemaya en yoğun talebin ne zaman olduğuna dair sorulan soruya Nergiz ailesi ilk açıldığı yıllarda olduğunu şu şekilde aktarıyor:

“Kavaklıdere Sineması 750-800 kişi ama hiçbir seansını 800 kişiye oynamadı. 800 kişilik salona 900 kişi girdi. Sandalyelerde oturmak istiyorlardı, şu sandalyeyi bana buraya koy ben oradan bu filmi izlerim diyorlardı.1970’den 82’ye kadar Kavaklıdere Sineması felaket çalıştı. Hele hele bir film vardı, Kasabanın Sırrı diye bir film oynadı. Ve çocuklar için bir film vardı gündüz seanslarında oynardı, Marishol. Bu iki film harikaydı, onda çocukların doldurmasını, Kasabanın Sırrı’nda büyüklerin doldurmasını unutamam (Kişisel İletişim, Aralık 2021).”

Uzun yıllar, toplum tarafından yoğun ilgi gören Kavaklıdere Sineması, kentsel belleğin bir parçası olması sebebiyle kimlik değeri taşıyor. 1985 ile 1991 yılları arasında bir dönem kapalı kalan sinema, 1991 yılında İrfan Demirkol’a kiraya verilmiş ve İrfan Bey tarafından işletilmeye başlanmıştır. Yeniden faaliyete geçtiği dönemde de özellikle gençler tarafından sinemaya yoğun bir ilgi olması, Ankaralıların hafızasındaki yerini güçlendirmiştir.

Sinema yeniden açıldığında ilk gelen on kişinin serbest giriş kartı kazanacağı duyurulmuş ve bu sebeple gençler sinemanın girişinde ilk gelen on kişiden biri olmak için beklemişlerdir. Sinemanın açılışından bir gün önce gece çekilmiş olan fotoğrafın hikayesini İrfan Demirkol şu şekilde anlatıyor:

“O gece kuyruk oldu sinemada sokağa taşıyordu, en az 50 kişi vardı. Neden geldiniz diyoruz, kart alacağız işte ilk on kişi dediniz diye girdik sıraya dediler. Ama burada 50 kişi var ne yapacaksınız, ama olsun belki aradan çıkan olur dediler. Biz de 20 kişiye daha verelim dedik, onlara da daha kısa süreli verdik. Ama gitmedi kimse oturdular, gitar çalıyorlar, bira içiyorlar. Sonra dedik hadi siz de girin filme, makinist kontrol ederken. Hadi dedik birlikte film seyredelim. Herkesi aldık, gece 1’de. Bizim çalışanlar da geldi, ustalar da geldi. Öyle o gece çok mutlu ayrıldı insanlar (Kişisel İletişim, 2022).”

Sinemanın önünde bekleyen gençlerin olduğu fotoğraf, yapının anı değerine sahip olduğunun göstergesi. Kavaklıdere Sineması’nın faaliyet gösterdiği dönemde, sinemanın toplum için sosyal yaşamda önemli bir yere sahip olduğunu söylemek mümkün. Sinema, İrfan Bey’in işlettiği süreçte çoğunlukla kültür sanat filmlerine yer vermiştir. Birçok festivale ev sahipliği yapan sinema bir dönem festivallerin sineması olarak anılmıştır:

“Festivallerden filmler oynadık, çok iyi tuttu. İnsanlar akın akın sinemaya gelmeye başladı. Festivaller hep dolu dolu geçti. Gece sinemaları yaptık, “Beyaz Geceler” dedik ismine de. İlk kez Türkiye’de biz başlatmıştık. Sabaha kadar üç film, çok keyifli şeyler olurdu, festivallerde de. Sonra adı festivallerin sineması oldu. Festivallerin sineması, Kavaklıdere Sineması diye anıldı. Bütün festivaller Kızılırmak ve Kavaklıdere’de başlamıştır, Ankara Film Festivali, Gezici Festival, Uçan Süpürge, İnsan Hakları, Lgbt hepsi bizim öncülüğümüzde bizim desteğimizle olmuştur. Dünyanın en iyi festival filmlerini gösterdik, onun bir listesini yaparsak, Türkiye’de bizim kadar festival filmi gösteren sinema yoktur herhalde. (Demirkol, Kişisel İletişim, 2022).”

Birçok festivalin ilk kez Kavaklıdere Sineması’nda başlaması, sinemanın kültürel değere sahip olduğunu gösteriyor. Bu değerinin yanı sıra, yapıldığı dönemin mimari özelliklerini taşıyan sinema, bir dönem temsili niteliğinde olduğu için mimari bir değere sahip. Ayrıca sinemanın iç mekanında yer alan seramik panolar yapının özgünlük değeri taşıdığını gösteriyor. Yapıya özgünlük noktasında katkı sağlayan bir diğer elaman ise, iç mekandaki mahallerin yazılı olduğu neon aydınlatmalardır. Aynı zamanda iç mekanda yer alan, günümüzde de mevcudiyetini koruyan sabit mobilyalar, yapıldığı dönemin malzemesi hakkında fikir vermesi sebebiyle, yapıya malzeme-teknik değeri noktasında katkı sağlıyor.

Sonuç olarak, kentsel belleğin bir parçası olan ve toplum hafızasında önemli bir yere sahip olan Kavaklıdere Sineması, sahip olduğu değerler kapsamında korunması gereken önemli bir modern iç mekan örneğidir.

Güncel durumu

2007 yılından bugüne kapalı halde olan Kavaklıdere Sineması’nın şimdiye kadar başka bir işlevde kullanılmaması sinemanın yeniden açılmasına dair umutları beslemekteydi. Fakat 15 senedir işlevsiz durumda olan sinema yakın zamanda bir kozmetik firmasına kiraya verildi. Sinemanın iç mekanında tadilat yapılmaya başlandı. Sinemanın giriş kapısından iç mekana bakıldığında gişe bankosu ve neon aydınlatmaların söküldüğü görülüyor. Yapıya değer katan seramik panoların ise durumu belirsiz. Yapılan tadilatla beraber sinemanın eski işlevinden izlerin (işlev değiştiren diğer sinema örneklerinde olduğu gibi) yok olmamasını temenni etmekteyiz.

Kaynaklar

[1] https://www.ankaradaizbirakanmimarlar.com/e-kitap-02-dalokay-tekelioglu

1. Bayraktar, N. (2016). Başkent Ankara’da Cumhuriyet Sonrası Yaşanan Büyük Değişim: Modern Yaşam Kurgusu ve Modern Mekânlar. Ankara Araştırmaları Dergisi, 4, (1), 67-80.
2. Bayraktar, N. (2017). Vedat Dalokay Nejat Tekelioğlu. https://www.ankaradaizbirakanmimarlar.com/02-dalokay-tekelioglu sitesinden Aralık 2021’de alınmıştır.
3. Evren, B. ve Karadoğan, A. (2008). Sinemada Son Adam: Makinist Ramazan Çetin Ankara Sinemaları Tarihi (1.Baskı). Ankara: Dünya KİV Yayınları.
4. Şumnu, U. (2018). Mimarlar ve Apartmanları: Ankara’da Konut ve Barınma Kültüründen Örnekler (1.Baskı). İstanbul: Kitap Yayınevi.

Sinemanın güncel durumuna dair bilgilendirme için Ankara Apartmanları IG hesabına teşekkürler.