1950’li yılların başlarında Küçükesat’taki bağ evleri, yerlerini iki katlı villalara bırakmaya başlar. Çok geçmeden villaların yanında apartmanlar da yavaş yavaş yükselerek semtin siluetine katılır. Yapılaşmaya açılmamış boş arsalar ise hem çocukların oyun alanı hem de atların mesken tuttuğu yerler olur. Aslında onlara at demek çok doğru bir tanımlama olmaz. Onlar, gündelik hayatın yük çeken, cefakar ve yorgun beygirlerdir. O beygirlerin kafalarını yem torbalarına soktukları hallerini, sırtlarındaki desenli kilimlerini ve boyunlarındaki renkli boncuklarını Büklüm Sokağı’ndaki çatı katından  gözlemleyen bir ressam vardır: Orhan Peker!

Bu gözlemlerden aldığı ilhamla seri halinde at (beygir) resimleri yapmıştır. Bu resimlerden, Beyaz Atlar tablosu, 1965 yılındaki 26. Devlet Resim ve Heykel Sergisi’nde birincilik ödülünü kazanır. (Tablo, günümüzde Ankara Resim ve Heykel Müzesi’nde sergilenmektedir)

Bülten Sokak’taki teras

Orhan Peker, 1967 yılında evlendiği Özden Erdem’den yaşayacakları çatı katına hiç eşya getirmemesini ister. Çünkü eşyaları koyacak yer yoktur, daire dardır ve tıksa basa tablolarla doludur. Özden Hanım da yanında sadece kedisi Başka’yı getirir. 1969 yılındaysa Bülten Sokak No: 53/21 numaradaki geniş teraslı daireye taşınırlar. Orhan Peker, en sevdiği eserlerinden Özden, Komşu ve Başka’yı burada yapar. Evlilikleri, Orhan Peker’in çalışmaları için sürekli yurtdışına çıkması nedeniyle uzun ömürlü olmaz ve boşanırlar. Bu boşanmanın da etkisiyle Ankara’dan; çok sevdiği bozkır sarısından, hiç sevmediği kömür kokusundan 1976 yılında ayrılır. Kısa bir süre Ayvalık’ta yaşar.

Gülibik

Ayvalık’ta, arkadaşı Cornelius Bischoff ile sohbet ederken yanlarına gelen Çetin Öner isimli genç, bir çocuk ile bir horozun dostluğunu anlatan bir kitap yazdığını, kapağını Orhan Peker’den yapmasını rica eder. Orhan Peker, onu atölyesine götürür ve henüz tamamladığı, kucağında horoz olan bir çocuk tablosunu göstererek “Bu mu senin çocukla horozun?” der. Çetin Öner’den “Evet” yanıtını alır. Kitap, “Gülibik” ismiyle 1975 yılında yayınlanır. Cornelius, kitabı Almancaya çevirir. Gülibik çok ilgi görünce filmi de çekilir. Gülibik‘in sonraki basımlarındaki kapaklarda yine Orhan Peker’in horoz resimleri kullanılır.

Ödüllü güvercinler

Orhan Peker, başta Edip Cansever’in Yerçekimli Karanfil ve Metin Eloğlu’nun Dizin olmak üzere birçok kitabın da kapağını hazırlamıştır. Dizin’in kapağında da resmedilen güvercinler, Orhan Peker’in en sık çizdiği figürlerdendir. 1967 yılında Turizm Bakanlığı’nın turizm yılı için hazırladığı ve dünyanın çevresini sararak özgürlük ve barış için kanatlanan şekilde betimlediği Güvercinler resmiyle ödül kazanmıştır. Ayvalık sonrasında yerleştiği İstanbul’da son sergisini 1978 yılında açar. Bedri Rahmi Galerisi’ndeki serginin de teması güvercinlerdir. Aynı yıl İstanbul’da vefat eder.

2024 yılına geldiğimizde Küçükesat semti tamamen apartmanlarla dolmuştur. Yapılaşmaya açılmamış alan yok gibidir. Sokakta oynayan çocuk görmek neredeyse imkansızdır, o cefakar, yük çeken, yorgun beygirleri de! Olsalar bile zaten herkes soylu atların peşindedir.

Kaynaklar:

• Özgün Türkeli, Kaç Kişi Kaldık Ankara’da?, Sapiens Yayınları, Ankara,2022.
• Kıymet Giray, Ankara Resim ve Heykeli Müzesi Başyapıtlar-II, Kültür Ve Turizm Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü Yayınları, Aralık 2020.
• Kemal Yalçın, Haymatlos Dünya Bizim Vatanımız, İşbankası Kültür Yayınları, 2011.
• Esra Halıcı, Orhan Peker ve Türk Resim Sanatındaki Yeri, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Erzurum, 2017.
• Şahap Sıtkı, Orhan Peker’den Anılar-Sergiler- Mektuplar-Şiirler, Fotografik Oset Müessesi, İstanbul,1980.
• Ferit Edgü, Orhan Peker Cornelius’a Mektuplar, Yapıkredi Yayınları,İstanbul,1993