Getting your Trinity Audio player ready...
|
Serimizin bu röportajında, Sakarya Meydan Muharebesi’nin izlerini, Gordion’un UNESCO Dünya Miras Alanı olarak tescil edilmesinin öyküsünü, Gordion Vakfı’nın çalışmalarını ve daha fazlasını Polatlı Belediyesi Tarihi Alanlar Tanıtım Merkezi’nin (POTA) kurucusu Kadim Koç ile etraflıca konuştuk.
Merhabalar Kadim Bey, röportajımıza sizi tanıyarak başlayalım derim.
Ben Emekli Albay Kadim Koç. İlk, orta ve lise öğrenimini Adana’da tamamladım. Kara Harp Okulu’ndan 1988 yılında Topçu teğmen olarak mezun oldum. Bir yıl Topçu ve Füze Okulu’ndaki eğitiminin ardından Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesinde değişik kademelerde görevlerde bulundum. Türk Kara Harp Okulundaki takım ve bölük komutanlık görevinden sonra Azerbaycan Kara Harp Okulu’nda bölük komutanlığı görevi ve Kara Harp Akademisi Komutanlık ve karargâh subaylığı eğitimini tamamladım. Görevdeyken Yakın Doğu Üniversitesi Uluslararası İlişkiler ve Selçuk Üniversitesi Endüstri Mühendisliği bölümlerinde yüksek lisansımı yaptım.
Hayatımda büyük bir değişiklik yaratacak olay, 2004 yılında Polatlı’da bulunan Topçu ve Füze Okulu’na tayin olmamla başladı. 2005-2006 yıllarında Sakarya Meydan Muharebesi muharebe alanları üzerine araştırmalar yapmaya başladım. 2012 yılında muharebe alanlarının ilk gezi rehberini yayımladım. 2014 yılında başlayan Sakarya Meydan Muharebesi Tarihi Milli Park çalışmalarında Genelkurmay Başkanlığı tarafından Askeri Uzman personel olarak görev aldım. 2014 Ağustos ayında kendi isteğimle görevden ayrıldım ve Polatlı Belediyesi Tarihi Alanlar Tanıtım Merkezi’ni (POTA) kurarak bölgenin tanıtımını yapmaya devam ettim. 2019 yılında Sakarya Meydan Muharebesi alanlarında ilk özel müze olan Özel Polatlı Belediyesi Tarihi Alanlar Tanıtım Müzesi’ni kurduk. Aynı merkezin Kültür ve Turizm Bakanlığı ile birlikte yaptığı çalışmalarda Polatlı Belediyesi adına Gordion’un dünya mirası adaylık sürecini yönettim. 18 Eylül 2023 tarihinde ise başkent Ankara’nın ilk ve ülkemizin yirminci Dünya Miras Alanı olan Gordion’un UNESCO asıl listesine kaydedilmesini sağlamış olduk. Halen Polatlı’da kurmuş olduğumuz Gordion Vakfı ile Gordion ve Sakarya Meydan Muharebesi muharebe alanlarını tanıtmaya ekip olarak devam etmekteyiz.
Polatlı Tarihi Alanlar Tanıtım Merkezi’nin veya kısa adıyla POTA’nın kuruluş amacını ve hikayesini anlatabilir misiniz?
TSK bünyesinde görevde bulunduğum 2014 yılında, Sakarya Meydan Muharebesi muharebe alanlarının milli park çalışmalarında askeri uzman personel olarak Tarım ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nde çalışmaya başladım. Birlikte milli park çalışmalarını bitirdikten sonra bölgenin tanıtımını daha etkili bir şekilde yapmak için kendi isteğimle emekli olmaya karar verdim. Çünkü bölge, antik çağlardan başlayarak yakın tarihimize kadar önemli değerleri bünyesinde barındırıyor. Tabii bu kararımda en etkili olan değer yakın tarihimizde başkent Ankara topraklarında 22 gün 22 gece süren Sakarya Meydan Muharebesi muharebe alanında bulunan isimsiz şehit mezarları olmuştur. Onlara karşı borcumuz olduğunu ve bunu ödememiz gerektiğini düşünerek bu kararı verdim. Emekli olduktan sonra yaptığımız çalışmalardan haberdar olan Polatlı Belediye Başkanı Sayın Mürsel Yıldızkaya’nın bu çalışmaların belediye bünyesinde yapılması isteğine olumlu yanıt vermesinin ardından birlikte çalışmaya başladık. Belediye başkanının desteğiyle Tarihi Alanlar Tanıtım Merkezi’ni (POTA) kurarak bir ekip olarak çalışmaya başladık.
POTA, günümüze kadar etkin bir tanıtımı yapılmayan bölgenin tarihi ve kültürel zenginliğinin geniş kitlelere tanıtımını ve bu zenginliğin gelecek nesillere en iyi şekilde aktarılmasını kendisine amaç edinen bir anlayışla görevine devam ediyor. Günümüzde her yıl Polatlı’ya gelen yaklaşık 40-50 bin kişiyi karşılayan, alanda kılavuzluk hizmetinin verilmesini sağlayan ve bünyesinde bölgenin ilk özel müzesini bulunduran bir yapıya sahip.
Peki koleksiyonunuz nasıl oluşturuldu ve ne gibi değerlere sahipsiniz?
Öncelikle Milli Mücadele alanlarını bir bütün olarak ele alıyoruz. Bize düşen görev ise Milli Mücadelenin merkezi Ankara topraklarında ordu ile milletin varını yoğunu ortaya koyarak düşmanı durdurduğu savaş olan Sakarya Meydan Muharebesi muharebe alanındaki değerlerdir. Üzülerek söylemem gerekirse 103 yıl önce atalarımızın gerçekleştirdiği bu destanın yaşandığı topraklardaki mevzileri, karargahları ve hatta şehit mezarlarını yeterince koruyamamışız. Alan, bu değerleriyle bir açık hava müzesi olarak düşünülmelidir. Bu alanlar içinde bulunan her köyde, her tepede ve her çeşmede yaşananlar, bizlerin toplumsal hafızasını teşkil ediyor.
Bu düşünceden hareketle bu alanlarla tanıştığım 2004 yılından itibaren alanların korunması için çaba harcamaya başladık. 2014 yılında POTA’nın kurulmasıyla artık bir kurumsal kimliğe kavuştuk. Bu kurumsal kimlik altında önce yıllardır arazi çalışmaları esnasında arazide bulduğumuz savaş malzemelerini sergiledik. Daha sonra köylerde bulunan malzemeyi gönüllü getirerek bir senet karşılığında müzemize verenler koleksiyonumuzu zenginleştirdiler. Adlarıyla sergilediğimiz bu malzemeleri görenler adlarını yaşatmak için evlerinde bir köşeye atılmış değerli objelerini koleksiyonumuza kattılar. Bu sayede şu anda, savaş alanında kullanılmış birçok savaş malzemesi koleksiyonumuzu oluşturuyor.
Ziyaretçileriniz, Milli Mücadelemiz ve akabinde Cumhuriyetimizin kuruluş döneminden son derece kıymetli tanıklıkları olan eserlerinizin yanı sıra merkezinizde başka neler bulabilir?
Polatlı Belediyesi Tarihi Alanlar Tanıtım Merkezi Özel Müzesi’nde Çanakkale’den başlayan ve Büyük Taarruz’la biten bilgilendirme panoları mevcut. Başta Milli Mücadelenin başkomutanı Gazi Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere komutan büstleri ve resimleri bulunuyor. Alanın ilk ölçekli savaş haritaları ve kabartma haritalarının yanı sıra dijital ekranlarda alanda bulunanların görüntüler yer alıyor.
Sakarya Meydan Muharebesi’nde şehit olan dedelerimizin torunlarının, dedelerine ait belgeler ve kullanılmış malzemeler de müzemizin önemli değerleri arasında sayılabilir.
Takip edebildiğim kadarıyla POTA’nın yerel, ulusal ve uluslararası düzeyde çeşitli işbirlikleri de mevcut, bu konuda bilgi verebilir misiniz?
POTA, öncelikle alanı ziyaret için gelen konuklarımızı Sakarya Meydan Muharebesi Tarihi Milli Park Müdürlüğü ile koordine ediyor ve bünyesinde bulunan alan kılavuzları eşliğinde ziyaretçilerin alandan sorunsuz ayrılmalarını sağlıyor. Her yıl Türkiye Dağcılık Federasyonu ve Ankara Kent Konseyi başta olmak üzere birçok STK ile 106 km’lik “Diriliş Yolu’’ yürüyüşünü organize ediyor.
Sakarya Meydan Muharebe alanında mevzi, şehit mezarı başta olmak üzere günümüze kadar kalmış değerlerin tespiti ve korunması için birçok kurumla koordineli çalışmalar yürütüyoruz. Özellikle Gordion’un UNESCO sürecini belediye adına yöneten bu birim, uluslararası düzeyde Gordion’un tanıtımına katkı sağlamaya devam ediyor. En önemli tanıtım aracı olarak çekmiş olduğumuz belgesellerin ulusal ve uluslararası düzeyde katıldığı yarışmalar, festivaller görülebilir. 2025 yılı için ise bir Ankara belgeseliyle bu yarışma ve festivallere katılmayı planladık.
Bölgenizdeki bir başka önemli değerimiz ve ülkemizin UNESCO Dünya Mirası Listesi’ndeki 20. Dünya Miras Alanı olarak 2023 yılında tescillenen Gordion ile ilgili çalışmalarınız var mıdır?
Polatlı, Cumhuriyetin ilanından sonra kurulan ilk ilçelerden olmasına rağmen şimdiye kadar turizmden hak ettiği payı alamadı. İlçe, Tunç çağına kadar uzanan bir tarihe sahip olsa da bölgede yaşamış en önemli uygarlık Anadolu kültür tarihine damga vuran Frigler’dir.
POTA bu uygarlığa dikkat çekmek için 2016-2017 yıllarında Gordion’a sıcak hava balonu uçuşlarını gerçekleştirdi. Daha sonra Dünya Mirası Asıl Listesi için girişimlerde bulundu. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü ile yapılan protokolle, Polatlı Belediyesi adına bu süreci yönetti ve sonuç olarak 18 Eylül 2023 tarihinde UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne Ankara’nın ilk, ülkemizin ise yirminci Dünya Miras Alanı olarak kaydettirdi. Bu gelişmeyi başkent Ankara turizmi için önemli bir gelişme olarak görüyorum. Yine bu süreçte birçok kurum ve gönüllü insan katkı sağladı, hepsine ayrı ayrı teşekkür ederim.
Gordion artık bir dünya değeridir. Kurulan Gordion alan başkanlığı ve kazı başkanlığı ile Ankara’daki duyarlı STK’lar bu alanın tanıtımı için çaba harcıyor. Bizler de bu çabaları bir çatı altında birleştirmek ve kaynakları doğru alana yönlendirmek için bir vakıf kurduk. Gordion Vakfı olarak bölgenin tanıtımı için arkeofilm festivali, maraton, belgeseller, sergiler ve eğitimler gibi birçok alanda çalışmalar yürütüyor ve planlıyoruz.
Ankara Kalkınma Ajansı ve Polatlı Belediyesi’nin desteğiyle kurduğumuz dört hediyelik eşya üretim atölyesinde, kadınlar tarihi değerlerimizle ilgili hediyelik eşyalar üretiyor ve fuarlara katılıyor.
Asıl hedefimiz, paydaşlarımızla birlikte bölgenin ziyaretçi sayısını önce yüz binlere çıkarıp bölge insanına ve tabii ki ülkemizin turizmine katkı sağlamak.
Merak ettiğim bir başka konu ise eserlerinizin konservasyonunu nasıl sağladığınız.
Şu an için müzemiz, Ankara Etnografya Müzesi’nin kontrolünde. Savaş malzemelerinin büyük bölümünü arazide bulduğumuz için ilk işlemleri kendi imkanlarımızla yapıyoruz. Müzedeki objelerin konservasyonunu ise tam olarak yapabildiğimizi söylemek doğru olmaz. Bu konuda yardıma ihtiyacımız olduğunun farkındayım.
Son olarak, gelecekte POTA veya Gordion Vakfı bünyesinde bizleri neler bekliyor?
Ankara Milli Mücadele meşalesinin yakıldığı yerdir. Başkent Ankara öncelikle sahip olduğu Cumhuriyet değerlerini tanımalı ve sahip çıkmalıdır. Bu bilincin yaratılması için bazı eğitim çalışmaları planlıyoruz. Sakarya Meydan Muharebesi muharebe alanında son siper ve son şehit mezarı bulunana kadar bu alandaki çalışmalarımıza devam edeceğiz.
Milli Mücadele alanlarını bir bütün olarak kontrol eden ve tek elden yöneten Milli Mücadele Alan Başkanlığı’nın kurulması için her türlü çabayı harcamayı kendimize hedef olarak belirledik.
Ankara’nın ilk Dünya Miras Alanı olan Gordion ve yakın tarihimizin dönüm noktası Sakarya Meydan Muharebesi topraklarını koruyarak gelecek kuşaklara bırakmanın tüm kurumların görevi olduğunu düşünüyorum. Özellikle siper ve şehit mezarlarının tespiti ve korunması için bu yıl, farklı çalışmalar yapmak zorunda olduğumuzu düşünüyoruz.
2025 yılı bölgenin tanıtımı için etkili bir yıl olacaktır. Bölgede festivaller, maratonlar, sanatsal ve kültürel etkinlikler başta olmak üzere çalışmalarımız artarak devam edecek. Ankara Kalkınma Ajansı’nın desteğiyle kurduğumuz gümüş, seramik, polyester ve ahşap atölyelerinde üretilecek hediyelik eşyalar tarih turizminde önemli bir boşluğu kapatıyoe. Bu projeyi büyüterek bölge halkına istihdam yaratmayı ve ekonomik kalkınmasına katkı sağlamayı düşünüyoruz.
Başkent Ankara’mıza kattığınız değer için sizlere teşekkür ediyor, saygı ve sevgilerimi iletiyorum.